Ô nhiễm môi trường không khí là gì? Nguyên nhân, hậu quả & cách khắc phục

Theo thống kê của WHO có đến 92% dân số đang sống trong bầu không khí bị ô nhiễm. Vậy ô nhiễm môi trường không khí là gì? Nguyên nhân, hậu quả và làm thế nào để khắc phục tình trạng này? Hãy cùng Sàn thương mại Hoàng Liên tìm hiểu ngay trong bài viết này nhé!

Ô nhiễm môi trường không khí là gì?

Ô nhiễm không khí là sự thay đổi tiêu cực thành phần của không khí. Thể hiện ở chỗ khói, bụi, hơi hoặc các khí lạ được đưa vào không khí,... Từ đó, làm cho không khí phát sinh mùi, giảm tầm nhìn, gây nên sự biến đổi khí hậu. Đặc biệt, gây tác hại đến cho con người, sinh vật sống và môi trường tự nhiên.

Ô nhiễm không khí là sự thay đổi tiêu cực thành phần của không khí

Thực trạng ô nhiễm không khí hiện nay

Sau khi đã hiểu ô nhiễm môi trường không khí là gì sau đây chúng ta nhìn nhận thực trạng ô nhiễm không khí hiện nay trên thế giới nói chung và ở Việt Nam nói riêng như sau:

Thực trạng ô nhiễm môi trường không khí trên thế giới

• Theo báo cáo về Tình trạng không khí toàn cầu năm 2020 công bố ngày 21/10 do Đại học Washington và Đại học British Columbia thực hiện thì tình trạng ô nhiễm không khí trên thế giới rất đáng báo động. Không khí ô nhiễm đang tồn tại xung quanh chúng ta và rất khó tránh khỏi.
• Kể cả đối với những người đang sống ở khu vực phát triển. Nồng độ khói bụi nhìn thấy được trong không khí không thể phản ánh chính xác được mức độ trong lành của môi trường sống. Trên khắp thế giới, môi trường ở cả thành phố hay vùng quê đều có các chất ô nhiễm độc hại lơ lửng trong không khí.
• Theo đó, viện nghiên cứu Health Effects Institute (HEI) cho biết, có hơn 95% dân số thế giới đang phải hít thở bầu không khí ô nhiễm. Và có đến 60% người đang sống ở những khu vực không đáp ứng được tiêu chuẩn cơ bản nhất của WHO. Theo đó, ô nhiễm môi trường không khí chính là nguyên nhân gây tử vong cao thứ tư thế giới. Chỉ đứng sau huyết áp cao, suy dinh dưỡng và hút thuốc lá.

Những con số nói lên thực trạng ô nhiễm không khí trên thế giới hiện nay

Thực trạng ô nhiễm môi trường không khí ở Việt Nam

• Theo báo cáo thường niên The Environmental Performance Index (EPI) được thực hiện bởi của Mỹ. Việt Nam hiện đang thuộc top 10 các nước ô nhiễm không khí ở Châu Á. Đáng chú ý, tổng lượng bụi ở Hà Nội và TP Hồ Chí Minh đang liên tục tăng cao, khiến chỉ số về chất lượng không khí (AQI) luôn ở mức đáng báo động.
• Nồng độ bụi trung bình trong không khí ở hai thành phố Hà Nội và Hồ Chí Minh vượt quá mức cho phép từ hai đến ba lần và có xu hướng duy trì ở ngưỡng cao. Nguồn sinh ra bụi ô nhiễm ở các đô thị lớn hầu hết là do khí thải phương tiện giao thông, công trình xây dựng, đường xá và nhà máy, xí nghiệp. Hà Nội chỉ đứng sau New Delhi, Ấn Độ (124 µg/m3), nơi ô nhiễm không khí nặng nhất nhì trên thế giới.
• Đối với những vùng nông thôn, nhìn chung chất lượng môi trường không khí khá tốt. Môi trường chủ yếu bị tác động cục bộ bởi những hoạt động sản xuất làng nghề, hoạt động xây dựng, đốt rơm rạ, đốt rác thải và đun nấu,…

Việt Nam hiện đang thuộc top 10 các nước ô nhiễm không khí ở Châu Á

Nguyên nhân gây ô nhiễm môi trường không khí

Có rất nhiều nguyên nhân khác nhau gây nên tình trạng ô nhiễm không khí. Trong đó, có hai yếu tố chính, đó là: yếu tố tự nhiên và yếu tố nhân tạo (những việc làm của con người) tạo ra. Vậy hãy cùng chúng tôi tìm hiểu chi tiết xem những yếu tố này có gì mà gây báo động trên toàn cầu như thế nhé?

Những yếu tố tự nhiên 

Yếu tố tự nhiên gây ô nhiễm không khí phải kể đến như:

Núi lửa

Núi lửa là nguyên nhân lớn gây ô nhiễm môi trường không khí, tạo ra bụi, khí độc hại như: sunfua, metan, lưu huỳnh, clo và những loại khí khác nằm sâu ở trong các tầng dung nham hàng trăm năm. Khi núi lửa phun trào, không khí chứa bụi được phát tán rất xa khi gặp gió bão.

Núi lửa là nguyên nhân lớn gây ô nhiễm môi trường không khí

Bão, lốc xoáy

Bão bụi cũng là một trong những nguyên nhân gây ô nhiễm không khí. Quá trình xói mòn đất, phong hóa chịu ảnh hưởng bởi nắng, gió, lốc xoáy sẽ cuốn theo các hạt bụi thông thường lẫn độc hại tới những nơi cách xa hàng nghìn km. Những hạt bụi này sẽ “len lỏi” vào các khu dân cư, thành phố…. Trong mỗi trận bão luôn luôn chứa một lượng lớn khí NO2 gây ô nhiễm môi trường cực nặng.

Cháy rừng

Các đám cháy rừng và đồng cỏ xảy ra do sấm sét, cọ xát giữa thảm thực vật khô như tre, cỏ. Các đám cháy này thường lan ra rất rộng, phát thải nhiều bụi và khí NO2 rất lớn. Đây cũng là một trong rất những nguyên nhân gây ô nhiễm môi trường không khí.

Cháy rừng phát thải ra nhiều bụi và khí NO2

Thời điểm giao mùa

• Đặc biệt vào thời điểm các tháng 10-11, là thời điểm giao mùa nên thường xuất hiện sương mù. Những lớp sương mù dày khiến cho lớp bụi tích tụ bên trong thành phố không thoát được. Từ đó, gây nên hiện tượng cả thành phố bị bao phủ bởi lớp bụi (bụi mịn, siêu mịn,…). Trong trường hợp này, phải chờ đến khi có các đợt không khí lạnh, gió mùa Đông Bắc thì chất lượng không khí mới được cải thiện.
• Ngoài những nguyên nhân trên thì những yếu tố như chất phóng xạ trong tự nhiên, sóng biển, quá trình phân hủy, thối rữa của xác động – thực vật,…cũng là những nguyên nhân gây ô nhiễm không khí. Tất cả những nguyên nhân trên đây đều là những nguyên nhân khách quan nên khó có thể ngăn chặn và loại bỏ.

Yếu tố nhân tạo 

Những hoạt động, việc làm của con người thường tác động trực tiếp hoặc gián tiếp tới việc môi trường bị ô nhiễm, cụ thể

Hoạt động sản xuất công, nông nghiệp

• Những khói, bụi, khí thải độc như CO2, SO2, CO, NOx ,… từ các nhà máy càng khiến không khí bị ô nhiễm trên diện rộng. Phân bón có chứa Nitơ ở các trang trại chính là nguồn phát thải ra khí amoniac.
• Khi quá trình đốt cháy chất thải xảy ra, khí Sol(một loại chất lơ lửng trong không khí có kích thước vô cùng nhỏ, dạng keo, khó lắng và tương đối bền) cũng được hình thành. Đặc biệt, cùng với những chất hữu cơ khó cháy hoặc chưa cháy hết như muội than, bụi,…cũng gây tổn hại đến sức khỏe của người dân. Hiện tượng mưa axit cũng bắt nguồn từ những nguyên nhân trên.

Khói bụi, khí độc từ các nhà máy, xí nghiệp

Phương tiện giao thông

• Khói bụi từ các phương tiện giao thông là một trong những nguyên nhân gây nên hiệu ứng nhà kính. Các phương tiện đi lại, vận chuyển như ô tô, xe máy, xe buýt… thường sử dụng nhiên liệu khí đốt để hoạt động. Quá trình hoạt động của các phương tiện giao thông đều thải ra lượng lớn khí độc hại nhất định: Bụi, CO,… gây hại đến con người cũng như môi trường xung quanh.
• Ngày này các nước phát triển như Nhật, Mỹ,… đã sử dụng các phương tiện giao thông, cơ sở hạ tầng cho dịch vụ di chuyển như là tàu điện từ hay xe điện,...để tránh gây ô nhiễm.

Các phương tiện giao thông đều thải ra lượng lớn khí độc hại nhất định

Hoạt động quốc phòng, quân sự

Trong quá trình sản xuất và thực hiện các hoạt động nghiên cứu, chế tạo, thử nghiệm vũ khí đã phát sinh ra nhiều chất thải. Không những thế các khí độc, chiến tranh hóa học và tên lửa cũng là những yếu tố gây nên sự ô nhiễm.

Hoạt động xây dựng cơ sở vật chất, công trình

Các hoạt động xây dựng hoặc phá dỡ các công trình dù với mục đích xây dựng cơ sở hạ tầng tiên tiến song nó cũng gây ra ô nhiễm không khí nặng nề. Bên cạnh đó, các hoạt động sản xuất như lò rèn, lò đốt rác,… cũng tác động tới tình trạng ô nhiễm ngày càng nhiều.

Hoạt động sinh hoạt

Các hoạt động nấu nướng sử dụng các nguyên liệu đốt cháy như củi, than,… cũng làm tăng khói bụi và các chất khí độc ra môi trường. Tuy nhiên, đây chỉ là một phần nguyên nhân nhỏ, không gây hại nhiều như những nguyên nhân được kể trên.

Nguyên liệu đốt cháy như củi, than,… cũng làm tăng khói bụi 

Các việc thu gom, xử lý rác

• Nguồn ô nhiễm chính là do khí đốt từ rơm rạ và những loại rác thải khác.
• Các bãi tập kết rác sau khi đã được xe thu gom và phân loại, họ sẽ đốt để giảm lượng rác bãi chứa vì phải chứa lượng rác quá nhiều.
• Điều này đã và đang làm cho không khí chúng ta ngày càng ô nhiễm một cách nặng nề và nghiêm trọng hơn.

Hậu quả của ô nhiễm không khí

Hậu quả của việc ô nhiễm không khí là rất nặng nề, ảnh hưởng trực tiếp đến con người và động thực vật.

Đối với con người

Ô nhiễm không khí gây ra những hậu quả nặng nề đến sức khỏe con người. Ô nhiễm không khí sẽ gây ra các bệnh nguy hại cho sức khỏe con người, cụ thể:

• Các bệnh về đường hô hấp, đặc biệt là những bệnh liên quan đến phổi.
• Tăng nguy cơ ung thư nếu hít phải khí độc tồn tại trong không khí.
• Hậu quả ô nhiễm không khí còn ảnh hưởng đến bộ não của con người, có thể là làm suy giảm trí nhớ và giảm nhận thức.
• Tăng nguy cơ đột quỵ và nguy cơ mắc các bệnh về tim mạch.
• Gây hại cho mắt
• Gây ra các bệnh dị ứng về da
• Đặc biệt, hậu quả ô nhiễm không khí có thể gây dị tật bẩm sinh từ trong bụng mẹ. Ngoài ra, còn làm tăng khả năng dậy thì sớm ở các bé gái.
• Khi ăn phải những động, thực vật đã chịu tác động từ ô nhiễm không khí thì con người cũng có thể bị ngộ độc hoặc mắc các bệnh nguy hại
• Ô nhiễm không khí còn khiến tuổi thọ trung bình của mỗi người bị giảm đi 2 năm. Đây còn là nguyên nhân gây tử vong cao thứ 4 trên thế giới sau: tăng huyết áp, sử dụng thuốc lá và chế độ ăn uống không khoa học, lành mạnh.

Ô nhiễm không khí rất dễ khiến con người mắc bệnh liên quan đến hô hấp

Theo WHO thống kê, ô nhiễm môi trường không khí gây ra 7 triệu ca tử vong mỗi năm, trong đó Châu Á - Thái Bình Dương chiếm khoảng gần 4 triệu ca. Ô nhiễm không khí không những cướp đi sinh mạng của hàng triệu người mà còn gây thiệt hại về kinh tế gần 5 nghìn tỷ USD mỗi năm. Trên đây chỉ là những con số nhỏ về hậu quả của ô nhiễm không khí, thực tế chúng gây ra rất nhiều bệnh tật cũng như là cái chết thầm lặng cho rất nhiều người trên thế giới.

Đối với động vật, thực vật

Không khí bị ô nhiễm gây ra những tác hại vô cùng nặng nề đối với động thực vật, cụ thể:

• Một số chất như NO2 (nitơ đioxit), SO2 (lưu huỳnh đioxit), CO (cacbon monoxit), H2S (hidro sunfua),... khi đi vào không khí sẽ gây hại trực tiếp đến động vật, gây tắc nghẽn, làm giảm quá trình trao đổi chất cũng như làm giảm hệ thống miễn dịch của động thực vật.
• Hậu quả của ô nhiễm không khí đối với động vật, thực vật còn thể hiện ở việc Trái đất nóng lên do hiệu ứng nhà kính. Từ đó gây ra những thay đổi ở cả động vật lẫn thực vật.
• Một số loại cây ăn quả nếu không thích nghi tốt với sự thay đổi của môi trường cũng rất dễ bị rụng lá hàng loạt.
• Ô nhiễm môi trường không khí cũng gây ra mưa axit, làm chết các vi sinh vật có lợi cho đất và mùa màng. Đồng thời gây ra sự thay đổi chất lượng của nguồn nước tại những ao hồ, sông suối. Làm cho việc nuôi trồng bị ảnh hưởng, giảm sản lượng và mất mùa…
• Ô nhiễm không khí cũng đang giết dần động - thực vật, môi trường sống của chúng đang ngày càng ít đi.
• Một số hợp chất hóa học tồn tại trong không khí còn có khả năng kết hợp với nước mưa và ngấm sâu vào trong đất, thức ăn gây ra tình trạng ngộ độc cho động, thực vật.

Ô nhiễm môi trường không khí cũng gây ra mưa axit

Các giải pháp giúp khắc phục tình trạng ô nhiễm không khí

Trước tình hình ô nhiễm môi trường không khí đang diễn ra ngày càng trầm trọng, mỗi chúng ta cần phải hiểu rõ ô nhiễm môi trường không khí là gì và hành động để bảo vệ sức khỏe cũng như hành tinh của mình. Để khắc phục tình trạng ô nhiễm môi trường không khí chúng ta cần:

• Tích cực trồng cây xanh, phủ xanh đồi núi để hấp thụ CO2 cũng như các chất độc hại.
• Ưu tiên sử dụng các phương tiện công cộng, giảm lượng khí thải thải ra ngoài môi trường mỗi ngày.
• Đô thị hóa đúng cách, đồng thời hạn chế các bụi mịn PM 2.5.
• Xử lý tốt lượng khí thải trước khi xả ra môi trường.
• Không vứt rác bừa bãi, phân loại, xử lý rác thải đúng cách.
• Ứng dụng công nghệ xanh vào việc xây dựng, chăn nuôi và trồng trọt
• Hạn chế tối đa về việc sử dụng các hóa chất trong nông, lâm nghiệp.
• Cấm những loại xe đã hết hạn, không đảm bảo tiêu chuẩn khí thải lưu thông trên đường.
• Tuyên truyền, vận động người dân để mọi người hiểu thêm về tác hại của việc ô nhiễm môi trường không khí.

Một số biện pháp khắc phục tình trạng ô nhiễm môi trường không khí

>> Có thể bạn quan tâm:

• Ô nhiễm môi trường nước là gì? Nguyên nhân, hậu quả & cách khắc phục
• Ô nhiễm môi trường đất là gì

Hy vọng thông thông qua bài viết, các bạn đã hiểu ô nhiễm môi trường không khí là gì và những nguyên nhân gây ra tình trạng trên. Đồng thời, nhận thức rõ những hậu quả nghiêm trọng do ô nhiễm không khí gây ra để mỗi người  tự nâng cao ý thức, chung tay tuyên truyền và cùng góp sức để giảm thiểu ô nhiễm không khí, cải thiện môi trường sống và tự bảo vệ bản thân cũng như gia đình mình.

>> Tìm hiểu hiện trạng ô nhiễm môi trường ở nước ta